مفاهیم اساسی حسابداری

حسابداری مانند سایر دانش های بشری بر مفاهیم ، مفروضات و اصول مشخصی مبتنی می باشد.این مفاهیم،مفروضات و اصول تحت عنوان مفاهیم اساسی حسابداری اتفاق نظر وجود ندارد اما طبقه بندی که بیشتر از همه متداول است به صورت زیر است :

۱- مفروضات حسابداری

2- اصول حسابداری

3- اصول یا میثاق های محدود کننده

۱-مفروضات حسابداری: منشا و شالوده اصول حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورت های مالی واحد های اقتصادی را تشکیل می دهند.هرکدام از مفروضات حسابداری می توانند منشا یک یا چند اصل حسابداری باشند .

مفروضات حسابداری به شرح زیراست:

الف ) فرض تفکیک شخصیت: بر اساس فرض تفکیک شخصیت،برای هر موسسه شخصیتی مستقل از مالک (مالکان) آن و همچنین مستقل از سایر موسسات موجود در جامعه در نظر گرفته می شود.

فعالیت های مالی از نقطه نظر شخصیت حسابداری تجزیه و تحلیل و ثبت شده و صورت هدی مالی به منظور انعکاس وضعیت مالی و نتایج عملیات شخصیت مزبور تهیه و ارائه می گردد.

به طور مثال اگر آقای یگانه دارای یک فروشگاه مواد غذایی و یک تعمیرگاه خودرو باشد ،برای هر یک از واحد های تجاری متعلق به او باید شخصیت حسابداری مستقلی در نظر گرفته شود و رویداد های مالی مربوط به هر کدام از آنها از دید همان شخصیت حسابداری تجزیه و تحلیل و در اسناد و مدارک همان شخصیت حسابداری  ثبت و ضبط گردد.

بدیهی است چنانچه آقای یگانه دارای یک باب منزل و یک دستگاه خودروی شخصی باشد این اموال در هیچ کدام از شخصیت های حسابداری فوق (فروشگاه و یا تعمیرگاه) ثبت نخواهد شد.یعنی در دفاتر فروشگاه،فقط اموال مربوط به فروشگاه و در دفاتر تعمیرگاه،فقط اموال مربوط به تعمیرگاه ثبت می شود .

ب ) فرض تداوم فعالیت :بدین معنی است که عملیات موسسه در آینده قابل پیش بینی تدا‌وم  خواهد یافت و قصد انحلال یا توقف فعالیت آن وجود ندارد.این فرض بدان معنی نیست که موسسه دارای عمر نامحدود است،بلکه حاکی از آن است که موسسه برای یک دوره زمانی کافی برای اجرای عملیات، انجام قراردادها و ایفای تعهدات خود،دوام و بقا خواهد داشت.

براساس این فرض است كه مبالغ پرداختي در يك دوره مالي كلا به حساب هزينه منظور نمي شود،بلكه بخشي از اين پرداخت ها تحت عناوين مختلف دارايي به سال هاي بعد منتقل مي گردد.

به علاوه طبقه بندي دارايي ها و بدهي ها به جاري و بلند مدت بر اين فرض مبتني است .

اگر فرض تداوم فعاليت حاكم نباشد تمايز بين اقلام جاري و بلند مدت اهميت خود را از دست مي دهد.ثبت دارايي ها به بهاي تمام شده نيز بر اساس فرض تداوم فعاليت صورت مي پذيرد.

اگر موسسه در حال تصفيه و يا فروش باشد،فرض تداوم فعاليت و اصل بهاي تمام شده براي تهيه صورت هاي مالي  مصداق ندارد و اقلام صورت هاي مالي  به ارزش هاي جاري در صورت هاي مالي منعكس مي شود .

ج) فرض دوره مالي : نتايج واقعي عمليات موسسه را فقط مي توان در پايان اجراي عمليات آن و پس از وصول مطالبات،فروش دارايي ها و اجراي تعهدات و پرداخت بدهي ها،به طور دقيق و قطعي تعيين كرد.

اما استفاده كنندگان از اطلاعات مالي نمي توانند براي دريافت اطلاعات تا آن زمان تامل كنند بنابراين عمر طولاني يك موسسه به دوره هاي زماني مساوي كوتاه تر،معمولا يك ساله،تقسيم مي شود و براي هر دوره گزارش هاي مالي جداگانه اي ارايه مي گردد. به اين دوره هاي زماني اصطلاحا (دوره مالي يا حسابداري) مي گويند.هر دوره مالي را كه برابر يك سال كامل باشد(سال مالي) مي گويند. انطباق سال مالي با سال تقويمي،اجباري و الزامي نيست.مثلا در ايران اجباري نيست كه سال مالي از اول فروردين ماه شروع و به پايان اسفند ماه ختم شود. بهتر است سال مالي به نحوي انتخاب شود كه پايان آن مصادف با دوران پايين ترين سطح فعاليت موسسه طي سال باشد. زيرا در اين صورت قسمت حسابداري  فرصت مناسبي را براي اجراي عمليات حسابداري لازم در پايان سال مالي پيدا مي كند.

د) فرض يا مبنای تعهدی: فرض تعهدي يكي از زيربنايي ترين و مهمترين مفروضات حسابداری است. توسعه و گسترش حسابداری تا حد زيادی مديون اين فرض است .بر اساس فرض تعهدي درامد ها به محض تحقق و هذينه ها به محض تحميل،بدون توجه به زمان دريافت و يا پرداخت وجه نقد مربوطه، شناسايي و ثبت مي شود اغلب در متون حسابداري به جاي عبارت (فرض تعهدي ) از عبارت (( مبناي تعدي )) استفاده مي شود. مبناي تعهدي در مقابل مبناي نقدي قرار دارد . در مبناي نقدي هر دريافت وجهي توسط شركت كه از ناحيه صاحبان شركت يا وام دهند گان نباشد به عنوان درآمد و هر پرداخت وجهي توسط شركت كه به اشخاصي غير از صاحبان شركت يا وام دهندگان صورت پذيرد،به عنوان هزينه تلقي مي شود .

خ) فرض واحد پولي : بدين معني است كه اثار و نتايج كليه معاملات و عمليات مالي موسسه بايد بر حسب پول،اندازه گيري و محاسبه شود.از آنجا که پول وسیله مبادله و مقیاس مشترک ارزش در کلیه مبادلات اقتصادی است ، در حسابداری نیز  معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر حسب واحد پول به عنوان مقیاس مشترک ، اندازه گیری و گزارش می شود . البته اموال مختلف را باقیاس های متفاوتی از جمله زمین را با متر مربع ، سیمان را با کیلو و بنزین را می توان با لیتر اندازه گیری نمود . اما اگر ترازنامه ای تهیه کنیم که در آن هر کدام از اموال فوق با مقیاس های مذکور ارایه شده باشند ، آیا این ترازنامه قابل استفاده است ؟ مثلا آیا در این وضعیت می توان گفت وضع مالی موسسه الف بهتر است یا وضع مالی موسسه ب ؟  به دلیل همین محدودیت ها است که در حسابداری ، واحد پول به عنوان مقیاسی که بین همه معاملات و عملیات مالی مشترک است، مبنای ثبت قرار میگیرد .