تاریخچه حسابداری

نگهداری دفاتر حسابداری از قرن ها پیش در تاریخ بشر معمول بوده است. بابلی ها پرداخت حقوق و دستمزد را با خط میخی بر الواح گلی نقش می کردند .مصریان قدیم درآمد و هزینه موسسات دولتی و عملیات و معاملات بنگاه های بازرگانی را بر روی کاغذ پاپیروس ثبت می کردند .

دفترداری دوبل یا دو طرفه که اساس سیستم های جدید حسابداری است نیز سابقه ای طولانی دارد و نمونه های متعددی از دفاتر حسابداری به صورت مترادف که قدیمی ترین آنها مربوط به سال 1211 میلادی است و توسط بازرگانان ایتالیایی تنظیم گردیده ، در موزه های بزرگ دنیا موجود است . اولین کتاب چاپی درباره دفترداری دوبل متعلق به یک راهب ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی است که در سال 1494 میلادی منتشر گردید و بسیاری از اصول دفترداری و حسابداری زمان ما عینا در آن ملاحظه می شود . به نظر بعضی از محققان احتمال می رود رساله دفترداری دوبل پاچیولی با استفاده از نسخه خطی کتاب بندتوکترولی ، تهیه شده باشد .

به تدریج با تشکیل بازارهای سرمایه و شرکت های سهامی ، نیاز به حسابداری و حسابرسی حرفه ای اجتناب ناپذیر است .

قانون شرکت های سال 1862 انگلستان به منظور حمایت از سرمایه گذاران در مقابل تقلب و سوء استفاده ، حسابرسی شرکت های سهامی را الزامی کرد و در سال 1880 انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز از تعدادی حسابدار ورزیده که از دانش و مهارت های تخصصی برخوردار و در انجام وظایف حرفه ای خود ملزم به رعایت آیین رفتارهای حرفه ای مدونی بوده ، تشکیل گردید و به این ترتیب نمونه ای از نظام های حرفه ای حسابداری پدیدار شد.

دیگر کشور های صنعتی اروپا عمدتا از طریق وضع قوانین به سامان دادن اصول و روش های حسابداری پرداخته اند و در قوانین اغلب کشورهای صنعتی اروپا رعایت اصول بنیادی حسابداری الزام آور،مقرر و و نحوه حسابداری برخی فعالیت های عمده تعیین گردیده است.

از جمله در فرانسه اغلب اصول بنیادی حسابداری در قانون تجارت امده و مقررات خاصی در مورد فهرست حسابها و گزارش های مالی وضع گردیده است که شکل و محتوای صورت های مالی اساسی را تعیین می کند.

علاوه بر این هیأت ملی حسابداری عهده دار تعیین رویه های حسابداری و تفسیر رسمی احکام قانونی درباره حسابداری است و انجمن حسابداران خبره و مجاز فرانسه نیز انتشاراتی در مورد روش های پیشنهادی حسابداری دارد.

از دهه هفتاد با اوج گیری بی سابقه تجارت و بازرگانی در سطح بین المللی گرایش به هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری پدید آمد.تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری در پایان این دهه نمونه بارزی از این گرایش است.

اندیشه هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری در سطح بین المللی،در هشتمین کنگره بین المللی حسابداران در سال 1972 مطرح و کمیته ای به نام کمیته همکاری های بین المللی حرفه حسابداری ایجاد شد که بعدا به کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری تغییر نام یافت.

این کمیته،کار تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری را بر عهده داردو تا کنون استانداردهایی را تدوین و عرضه داشته است.

پیشینه حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدن هایی برمی گردد که در این سرزمین پاگرفت و مدارک حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و اجرای فعالیت های اقتصادی ابداع شد که در پاسخ به نیازهای زمان،سیر تحولی و تکاملی داشته است.

ممیزی املاک در تمدن ساسانی و تکامل حسابداری سیاق برای نگهداری حساب درآمد و مخارج حکومتی در دوران سلجوقیان و نگهداری حساب فعالیت های بازرگانی به حساب سیاق،نمونه های بارز و پیشرفته آن است.

در ایران عصر حاضراولین قانونی که حرفه حسابداری و حسابرسی را به رسمیت شناخت،قانون مالیات بر درآمد مصوب سال 1335 بود.

در این قانون از حسابرسان مستقل تحت عنوان محاسب و کارشناس قسم خورده یاد شده است.در آیین نامه ای که برای همین قانون در سال 1340 توسط وزارت دارایی تدوین شد،محاسب قسم خورده و کارشناس حساب مطرح گردیده است.

از سال ها پيش برخي از اهل فن درصدد تشكيل انجمن حسابداران و حسابرسان  مستقل ايران بودند.نظير انچه كه در كشورهاي مترقی جهان وجود داشت.در مرداد ماه سال1340 وزارت دارایی بر اساس اختیارات حاصله از ماده 33 قانون مالیات بر درآمد مصوب سال  1340 ,آیین نامه مربوط به تأسیس انجمن محاسبین قسم خورده و کارشناس حساب را به منظور تشکیل مرجع رسمی جهت رسیدگی به حساب ها و دفاتر اشخاص و شرکت ها و موسسات دیگر و اظهار نظر در اختلاف محاسباتی , صادر کرد.انجمن در این آیین نامه  ((مستقل و دعوای شخصیت حقوقی)) معرفی شده است.

در دی ماه 1340وزارت دارایی در فراهم آوردن مقدمات تشکیل این انجمن پیش قدم شد و کمیسیونی را برای رسیدگی به صلاحیت داوطلبان عضویت انجمن مزبور تشکیل داد.ریاست کمیسیون با نماینده وزیر دارایی و اعضای آن عبارت بود از : دادستان دیوان محاسبات،نمایندگان دادستان تهران،اتاق بازرگانی،کانون بانک ها،بانک مرکزی ایران و سه نفر حسابدار متخصص.این کمیسیون به مدت 9  ماه تقاضای داوطلبان را مورد رسیدگی قرار داد و پس از اخذ امتحانات لازم،نخستین اعضای انجمن را انتخاب کرد.

اعضای مذکور به موجب حکم وزیر دارایی وقت به عنوان حسابداران قسم خورده شناخته شدندو  در تیر ماه  1342 نخستین جامعه حسابداران و حسابرسان ایرانی با 36 نفر عضو،تأسیس و این جامعه به نام ((انجمن قانونی محاسبین قسم خورده و کارشناسان حساب ایران )) به ثبت رسید.ماده اول اساسنامه انجمن،هدف عز تشکیل آن را  ((متشکل ساختن حسابداران صلاحیت دار کشور و تربیت حسابداران خبره و تمرکز عمل کارشناسی حساب و تدوین اصول حسابداری و حسابرسی و اجرای دقیق  موازین حرفه ای و اخلاقی توسط اعضای رسمی انجمن )) تعریف میکند.

انجمن قانوني محاسبين قسم خورده و كارشناسان حساب ايران تا خرداد ماه 1343 تنها جامعه حرفه اي حسابداران و حسابرسان ايراني بودند.در تاريخ 30 خرداد 1343 انجمن ديگري به نام ((انجمن حسابداران ايران)) تاسيس شد كه هدف اين انجمن نيز توسعه حرفه حسابداري و حسابرسي بود.

در سنوات پس از انقلاب  سازمان حسابرسی با تصویب قانون تشکیل مورخ ۱۳۶۲/۱۰/۵ و اساسنامه قانونی مصوب ۱۳۶۶/۶/۱۷ مجلس شورای اسلامی ٬عملا فعالیت خود را از تاریخ ۱۳۶۲/۹/۱۶ با ادغام شرکت سهامی حسابرسی وزارت امور اقتصاد و دارایی و موسسه حسابرسی سلزمان صنایع ملی و سازمان برنامه اغاز کرد.همچنین موسسات حسابرسی بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید در تاریخ ۱۳۶۷/۱۲/۲۸ منحل و با کلیه و پرسنل از تاریخ ۱۳۶۸/۱/۱ به سازمان حسابرسی ملحق گردیدند.این سازمان طبق اساسنامه٫مرجع تخصصی و رسمی تدوین اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی در سطح کشور تعیین شد.